Kâsım el-Kaysî’nin Târîhu’t-tefsîr Adlı Eseri ve Tefsîr Tarihi Yazını Açısından Değeri
Küçük Resim Yok
Tarih
2021
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Kâsım el-Kaysî (1876-1955), Irak’ta müderris, kadı ve müftü olarak görev yapmış; Düzenleme, İlim ve Temyîz Kurulları üyeliklerinde bulunmuştur. Vefât ettiğinde Bağdat müftülüğünün yanı sıra Kadirî tarikatinin fahrî vaizliğini yürütmekte olan bir ilim, irfân ve devlet adamıdır. Kaysî, çalışmamızın konusunu oluşturan Târîhu’t-tefsîr adlı bu eserini, aralarında ülkemizin tanınmış âlimlerinden de olan talebeleri için ders kitabı olarak hazırladığını belirtmektedir. Eserin içeriğini üç ana başlıkta toplamak mümkündür: Tefsir Tarihi, Ulûmu’l-Kur’ân ile Eserleri ve Tefsir Tarihinde Yazılmış Bazı Önemli Tefsirlerin Tanıtımı. Bu durumda müellifin yukarıda aktardığımız ifadesi ve eserin içeriği göz önüne alındığında, eserin bugün ülkemiz İlahiyat Fakülteleri’nde okutulan “Tefsir Usulü ve Tarihi” dersi formatına uygun bir “ders kitabı” olduğu söylenebilir. Kaysî, eserde tefsir çeşitleri, müfessirler arasındaki yorum farklılıklarının sebepleri ve tefsir tarihinin dönemlerini inceledikten sonra Kur’ân ve tefsir ilimleri ile eserlerine dair malûmât vermiş, ayrıca yaşadığı döneme kadar yazılmış ve medreselerde okutulmakta olan bazı tefsirleri de tanıtmıştır. Çalışmamız, Kaysî’nin bu eserini incelemek ve tefsir tarihi yazını açısından değerlendirmek amacını taşımaktadır. Tefsir Tarihi yazınının, Celâlüddîn es-Süyûtî (911/1505) ve onun Tabakâtü’l-müfessirîn adlı eseri ile başladığı söylenebilir. Kaysî’nin Târîhu’t-tefsîr adlı eseri de Süyûtî’nin bu eserdeki tasnifine göre yazılmış olup Tefsir Tarihi, Ulûmu’l-Kur’ân ile eserleri ve tefsir tarihinde yazılmış bazı önemli tefsirlerin tanıtımını içermektedir. Tefsir ilminde usûl ile tarih bilgisini birleştiren bu formatın, günümüz İslâm dünyasında yüksek dinî öğretime dönük yazılan tefsir kitaplarında kabul gördüğü ve uygulandığı bilinmektedir.Kaysî, tefsirleri ve müfessirleri Tabakâtü’l-müfessirîn başlığı altında, Sahabe’den başlayarak yaşadığı zamana kadar, toplam 14 hicrî asrı 14 tabaka/dönem şeklinde ele alır. Kitabının sonunda tanıttığı on dokuz tefsiri dönem, yöntem ve(ya) ekol olarak bir tasnife tâbi tutmaz. O, ele aldığı bu tefsirlerin; adı, müellifi, hacmi, yöntemi, etkilendiği ve etkilediği tefsirler, yaygınlığı, -varsa- hâşiye ve şerhleri, rivayetleri kullanma biçimleri, çeşitli âlimlerin o eser hakkındaki görüşlerine dair bilgiler verir; kendisi de olumlu-olumsuz değerlendirmelerde bulunur. Kaysî, Târîhu’t-tefsîr’de fıkhî, tasavvufî, felsefî ve ilmî tefsirlere yer vermekle birlikte, muhtemelen dönemsel olarak daha önce zikrettiği için, son kısımda tanıttığı bu tefsirleri ekollere göre tasnife tâbi tutmamıştır. Kâsım el-Kaysî, Târîhu’t-tefsîr’de ayrıca kısaca tefsir çeşitleri ile müfessirler arasındaki görüş ayrılıklarının sebeplerini incelemiş; tefsir, te’vîl ve tefsir tarihi kavramlarını kısaca açıklamıştır. Ancak muhtemelen Zürkânî’den (1367/1948) beri günümüzde mu’tâd olan tercüme kavramına ve bir nevi tefsir olarak kabul edilebilecek Kur’ân’ın tercümesi meselesine yer vermemiştir. Tercüme konusunun hem bir tefsir biçimi hem modern ve Kaysî’nin yaşadığı dönemde tartışılan bir konu olduğu düşünülürse, müellifimizin Kur’ân’ın tercümesi meselesine değinmemiş olması bir eksiklik olarak telakkî edilebilir. Günümüze kadar yapılan tefsir tarihi çalışmalarında, tefsir tarihi yazını hakkında derli toplu bilgiler bulmak mümkün değildir. Bu sorun, tefsir tarihi yazını ve problemleri üzerine yazılan müstakil çalışmalarla son dönemde giderilmeye çalışılmıştır. Bize göre bundan sonra yapılacak tefsir tarihi çalışmalarında bu durum göz önünde bulundurulmalı ve ilgili eksiklik giderilerek, bu tür eserlerde tefsir tarihi yazınına ait bilgilere de yer verilmelidir.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
Harran ilahiyat dergisi (Online)
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
0
Sayı
46
