FOREIGN TRADEFOREIGN EXCHANGE RATE RELATION: 2001-2011 TURKEY EXAMPLE
Küçük Resim Yok
Tarih
2014
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Türkiyede cari açığın artması, bunun nedenlerinden biri olan dış ticaret dengesindeki değişimlerin incelenmesini önemli hale getirmiştir. Dış ticaret üzerindeki en önemli etkenlerden biri de döviz kurudur. Döviz kurundaki değişimlerin, ithalat ve ihracat üzerinde yarattığı etkilerin ortaya konması, belirlenecek politikalar açısından önemlidir. Bu çalışmada, öncelikle reel döviz kuru, döviz kuru oynaklığı ile dış ticaret ilişkisine değinilmiş ve Türkiye ekonomisindeki durum özetlenmiştir. Ayrıca bu konuda hem dünyada hem de Türkiyede daha önce yapılan uygulamalı çalışmalar da incelenmiştir. Son olarak analizlerde kullanılan yöntem anlatılarak, reel döviz kurunu temsil eden Amerikan doları satış fiyatı, ithalat ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkisi, Türkiyeye ait 2001-2011 yılları arasındaki verilerle test edilmiş ve VAR analizi yardımıyla elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Yöntem: Reel döviz kuru, ihracat ve ithalat arasındaki ilişkilerin belirlenmesinde öncelikle değişkenlere ait serilerin durağanlıkları incelenmiştir. Çünkü Ekonometrik analizlerde değişkenler arasındaki ilişkilerin tespit edilebilmesi için serilerin birim kök içermemesi, yani durağan olması gerekir. Bu çalışmada serilerin durağanlığının sınanmasında, yaygın kullanılan yaklaşımlardan biri olan Dickey-Fuller Birim Kök Testi kullanılmıştır. Daha sonra değişkenler arasındaki kısa dönem ilişkisi, durağan seriler kullanılarak Granger nedensellik testi ile incelenmiştir. Granger nedensellik testi, herhangi iki değişken arasında bir nedensellik olup olmadığını, eğer nedensellik var ise nedenselliğin yönünü belirleyen bir sınamadır. Değişkenler arasındaki uzun dönem ilişkisi ise VAR analizi yöntemiyle ortaya konulmuştur. C.A. Sims tarafından geliştirilen bu model Granger nedensellik testi modelini temel alır ve örneğin modelde iki içsel değişken varsa bunların her biri hem kendi, hem de diğer içsel değişkenin belli bir döneme kadarki gecikmeli değerleri ile ilişkilendirilir (Ertek, 1996: 404). VAR analizinde, değişkenler arasındaki dinamik ilişkileri ortaya koyan iki farklı uygulama vardır. Bunlar, bu çalışmada da yer alan varyans ayrıştırması ve etki-tepki fonksiyonları dır. Varyans ayrıştırması, içsel değişkenlerden birisindeki değişimi, tüm içsel değişkenleri etkileyen ayrı ayrı şoklar olarak ayırır. Varyans ayrıştırmasının amacı, her bir rassal şokun, gelecek dönemler için öngörünün hata varyansına olan etkisini ortaya çıkarmaktır (Aktaş, 2010: 123-140). Etkitepki fonksiyonları, rassal hata terimlerinden birindeki bir standart sapmalık şokun, içsel değişkenlerin şimdiki ve gelecekteki değerlerine olan etkisini yansıtır. Bir ekonomik büyüklüğün üzerinde en etkili değişkenin hangisi olduğu varyans ayrıştırması ile belirlenirken, etkili bulunan bu değişkenin politika aracı olarak kullanılabilir olup olmadığı ise etki-tepki fonksiyonları ile belirlenir (Sarı, 2008: 1-12). Veri Seti: Analizlerde 20012011 dönemini kapsayan Amerikan Doları (USD) efektif satış fiyatı (TL dönüşümü yapılmış), ithalat (Toplam) ve ihracat (Toplam) değişkenlerine ait aylık veriler kullanılmıştır. Çalışmada verilerin logaritmik değerleri kullanılmıştır. Değişkenler için LUSD (Amerikan Doları efektif satış fiyatı), LITH (ithalat) ve LIHR (ihracat) tanımlamaları yapılmıştır. Analiz ve Bulgular: Durağanlık analizinde LUSD ve LIHR serileri düzey değerlerinde durağandırlar. LITH serisi ise birinci farkı alındığında durağan olmaktadır. Granger nedensellik testi sonuçlarına göre ise, LUSDden LIHRa doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi, LUSD ile LITH arasında ve LIHR ile LITH arasında ise çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğu tespit edilmiştir. Daha sonra VAR modeli üzerinden yapılan etkitepki analizinde elde edilen bulgular şu şekildedir: İhracatta meydana gelecek bir standart sapmalık şok karşısında USDnin tepkisine bakıldığında, ihracatın USD üzerinde önemli olmayan negatif bir etkisi olduğu görülmektedir. USDnin ihracat üzerinde ise azalan bir pozitif etkisinin olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. USD ile ihracat arasındaki etki-tepki ilişkisi, iki değişken arasında belirlenen USDden ihracata doğru tek yönlü nedensellik ilişkisinin de bir kanıtını sunmaktadır. İthalatla ihracat arasındaki etki-tepki ilişkisine bakıldığında, değişkenlerin birbirleri üzerindeki önemli etkinin tüm dönemler boyunca artan-azalan şeklinde değiştiği görülmektedir. Bu durum iki değişken arasında belirlenen çift yönlü nedenselliğe dayandırılabilir. Ayrıca ithalatın ihracat üzerindeki etkisinin her dönemde pozitif olduğu görülmektedir. İthalatla USD arasındaki etki-tepki ilişkisine bakıldığında, USDde meydana gelecek bir standart sapmalık şoka karşılık ithalatın verdiği tepkinin bazı dönemlerde pozitif bazı dönemlerde de negatif olduğu görülmektedir. Yani USDnin ithalat üzerindeki etkisi değişkendir. İthalatın ise USD üzerinde 4. döneme kadar artan pozitif etkisinin olduğu, 4. dönemden sonra bu artan pozitif etkinin yerini durağan pozitif etkiye bıraktığı sonucu ortaya çıkmıştır. Bu da USD ile ithalat arasında belirlenen çift yönlü nedensellik ilişkisini desteklemektedir. Uzun dönemli ilişkinin sağlıklı bir şekilde analiz edilebilmesi için, etkitepki fonksiyonlarının yanında bu değişkenlerin varyans ayrıştırma sonuçları da incelenmiştir. Varyans ayrıştırma sonuçlarına göre ithalatın varyansındaki değişim üzerinde her dönemde ihracatın önemli bir etkisinin olduğunu, USDnin etkisinin ise yok denecek kadar az olduğunu söylemek mümkündür. İhracatın varyansındaki değişim üzerinde ise büyük oranda kendisinin etkili olduğu görülmektedir. İhracatın varyansındaki değişimlerde az da olsa USDnin de etkisi olduğu, ancak bu etkinin giderek azaldığı sonucu ortaya çıkmıştır. USDnin varyans ayrıştırma sonuçlarına bakıldığında ise, 1. dönemde USD sadece kendisindeki değişimlerden etkilendiği ve bundan sonraki bütün dönemlerde USDnin varyansındaki değişimlerde büyük oranda kendisinin etkili olduğu, ithalatla ihracatın toplam etkisinin %10u bulmadığı görülmektedir. Sonuç: İncelenen dön
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
IIB International Refereed Academic Social Sciences Journal
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
5
Sayı
14
