XVIII. Yüzyılın İlk Yarısında Rumeli Kazaları ve Statüleri (Kazasker Ruznamçelerine Göre)
Küçük Resim Yok
Tarih
2020
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
Osmanlıda kazalar, başlarında ilmiye kökenden gelen kadı unvanlı sivil idarecilerin bulunduğu idarî birimlerdir. Osmanlı öncesi Türk-İslam devletlerinde görülmeyen kaza yapılanması erken dönem Osmanlı idari sisteminde de yoktur. XV. yüzyıldan itibaren toprakların genişlemesi, artan sancak sayısı ve bir sancaktaki kazaî işlere tek bir kadının yetişememesi gibi sebepler sancak yapılanmasından farklı olarak kaza/kadılık bölgelerinin oluşmasına neden olmuştur. Osmanlı Devleti’nde kadılıklar nüfus, mevkii ve başlarında bulunan kadılara sağladıkları gelirler dikkate alınarak öncelikle mevleviyet ve kasaba kadılıkları olmak üzere iki ana gruba ayrılmışlardır ve bu idari birimlerde görev yapacak tüm kadıların tayin, terfi, azil gibi özlük işlemlerinden XVI. yüzyılın ikinci yarısına kadar kazaskerler yetkili olmuşlardır. Bu dönemden sonra mevleviyetler şeyhülislamın yetkisine geçerken, kazaskerler kasaba kadılıkları olarak tanımlanan kazalarda görev alacak kadıların özlük işlemleriyle ilgilenmişlerdir. Mevleviyet kadılıklarına yapılan tayinler ruus defterlerine kaydedilirken kasaba kadılılarına atanan kadıların tayin-terfi işlemleri ise Anadolu ve Rumeli kazaskerlerinin başlarında bulundukları kazaskerlik dairelerinde tutulan kazasker ruznamçelerine kayıt edilmişlerdir. Bu bağlamda kazasker ruznamçeleri Osmanlı kaza teşkilatına dair önemli bilgiler içermektedirler. Bu çalışmada, XVIII. yüzyılın ilk yarısında, H.1118-1170 (1706-1756), Rumeli kazaskerliği tarafından yapılan kadı atamaları içeren kazasker ruznamçeleri kullanılarak Osmanlı kaza teşkilatının işleyişine dair tespitler yapılmıştır. Ruznamçe verileri çerçevesinde Rumeli kazaskerliğine bağlı kazaları XVIII. yüzyılın ilk yarısındaki sayısı XVI-XVII. yüzyıl kaza sayılarıyla karşılaştırmalı ortaya konulmuş, kazaların mansıb, maişet ve te’bîd statüleriyle kadılar tarafından tasarruf edilmeleri örneklerle açıklanmıştır. Ayrıca kazaların statülerinde yapılan değişikliklerin teşkilatın işleyişine etkileri ve alınan tedbirler, kazaların ilhak ve ifraz edilmeleri çalışmanın başlıkları arasındadır.
Açıklama
Anahtar Kelimeler
Kaynak
Turkish Studies - Historical Analysis
WoS Q Değeri
Scopus Q Değeri
Cilt
15
Sayı
1
